Informatie:

a. Jaartallen:

De oudst bekende uitgave verscheen omstreeks 1518 bij de Antwerpse drukker Willem Vorsterman. Oorspronkelijk gepubliceerd in 1515.

b. Naam schrijver: onbekend.

c. Samenvatting:
Mariken woont met haar oom Gijsbrecht in een plaatsje, op ongeveer 3 mijl afstand van Nijmegen. Op een dag stuurt Gijsbrecht Mariken naar Nijmegen om boodschappen te doen. Hij vertelt haar dat als ze niet voor het donker thuis kan komen, ze bij haar tante en zijn zus in Nijmegen moet blijven slapen. 
Mariken gaat naar Nijmegen, waar ze alles koopt wat zij en haar oom nodig hebben. Ze komt tot de ontdekking dat het nu te laat is om nog terug naar huis te lopen en besluit naar haar tante te gaan. 

Mariken vraagt haar tante of ze een bed voor haar heeft, omdat het te gevaarlijk is om in het donker terug te lopen. Haar tante begint haar uit te schelden voor slet en zegt dat Mariken helemaal geen boodschappen heeft gedaan en ze niet bij haar mag blijven slapen.

Mariken is heel verdrietig door de beledigende opmerkingen van haar tante en ze vertrekt in het donker uit Nijmegen. Bij een grote struik gaat ze zitten huilen. Ze biedt zichzelf herhaaldelijk aan de duivel aan en dit hoort de duivel. Hij zegt bij zichzelf: “Dit levert me haar ziel op ”. 

De duivel stelt zich voor als Moenen. Hij zal Mariken de zeven vrije kunsten leren (retorica, musica, logica, grammatica, geometrie, aritmetica en alchemie) en alle talen van de wereld als Mariken intiem met hem gaat samenleven. Ook moet Mariken haar naam veranderen in Emmeken, omdat Mariken hem te veel doet denken aan Maria. Mariken moet ook beloven nooit meer een kruisteken te maken. Dan gaan Moenen en Emmeken op weg naar ’s-Hertogenbosch.

Gijsbrecht begint zich als Mariken na enkele dagen nog niet thuis is zorgen te maken, Hij besluit naar Nijmegen te gaan. Hij gaat naar zijn zus en na lang aandringen vertelt deze dat Mariken bij haar was geweest en dat ze Mariken naar een herberg had gestuurd waar Mariken al de hele dag had zitten drinken. Gijsbrecht is kwaad over wat zijn zuster over Mariken heeft gezegd en hij vertrekt weer naar huis. Hij vraagt Maria, de moeder van God hem bij te staan. Later pleegt de tante van Mariken pleegt zelfmoord, omdat de oude Hertog Arend uit de gevangenis werd vrijgelaten. Moenen moedigde haar hierbij aan. Ze doodde zichzelf omdat ze bij haar partijkeuze wilde blijven, ze had gekozen voor de jonge Hertog Adolf

Na enkele dagen in ’s-Hertogenbosch door gebracht te hebben, gaan Moenen en Emmeken op weg naar Antwerpen. Ze logeren in ‘De Gulden Boom”. In Antwerpen leven Moenen en Emmeken een zondig leven. Door hun toedoen wordt er elke dag wel iemand vermoord. 
Na zeven jaar in Antwerpen geleefd te hebben, krijgt Emmeken toch enige spijt van haar zondige leven en wil graag haar familie opzoeken. Ze vraagt het aan Moenen en hoewel Moenen het niet leuk vindt, stemt hij toch toe. De volgende dag vertrekken ze naar Nijmegen. Ze komen daar op de dag van Maria-processie aan. Er wordt een wagenspel gespeeld ‘Masschroen’. In het stuk wordt verteld dat God iedereen altijd vergeeft, hoe slecht deze zich ook gedragen heeft, als deze berouw toont. Emmeken wil het stuk graag zien. Moenen geeft haar toestemming, ook al weet hij dat hij Emmeken hiermee kan verliezen, omdat ze berouw zou kunnen krijgen. En Emmeken krijgt berouw en vraagt als de tranen haar over haar wangen stromen: “oh, Heer der heren, is het mogelijk dat ik Uw genade zou ontvangen als ik tot inkeer zou komen?”. Moenen hoort dit en besluit nu haar ziel op te eisen, door het naar de hel te sturen. Hij neemt haar mee de lucht en laat haar van grote hoogte vallen, in de hoop dat Emmeken haar nek breekt.

Gijsbrecht is ook bij het wagenspel en ziet Emmeken uit de lucht vallen. Gelukkig is Emmeken niet dood, omdat haar oom al die tijd voor haar gebeden heeft. Emmeken vertelt al haar zonden aan haar oom. Haar oom zegt tegen haar: We gaan dagelijks de Bijbel lezen om Gods volmaakte heerlijkheid te verwerven; er gaat niets boven oprecht berouw op het laatste moment”. Samen gaan ze naar iedere priester in Nijmegen, maar niemand wil haar absolutie geven of een boetedoening opleggen voor haar vreselijke en onmenselijke daden. Ze besluiten naar Keulen af te reizen om te biechten bij de bisschop, maar ook hij kon haar geen absolutie schenken. Ze gaan van Keulen naar Rome, om daar de Paus om absolutie te vragen en de Paus geeft haar deze. Ze moet voor straf drie ijzeren ringen dragen, een om haar nek en de anderen om haar armen, totdat ze versleten zijn of vanzelf afvallen. Dan zijn haar zonden geheel vergeven.

Gijbrecht brengt Emmeken onder in een klooster in Maastricht en reist zelf verder naar Nijmegen. 

Op een nacht komt er een engel van Jezus bij Emmeken en doet haar de ijzeren ringen af . De volgende ochtend
Is Emmeken hierover zeer verheugd. Hierna leefde Emmeken nog ongeveer tweejaar in Maastricht.

d. Voor het fragment:

Mariken leeft in de tijd dat hertog Arend van Gelre gevangen genomen was door zijn zoon hertog Adolf en zijn medeplichtigen. Ze is een mooi, jong meisje dat bij haar oom woont, de vrome priester Gijsbrecht dat is zo omdat haar moeder overleden is. Ze wonen drie mijl van Nijmegen af.

Na het fragment:

Hij vertelt haar dat hij Moenen met het ene oog heet en dat hij goed bekend is bij de jongens van de gestampte pot. Mariken weet dan dat hij de duivel is, maar toch neemt ze zijn aanbod aan. Hij verlangt van haar dat ze haar naam verandert in Emmeken. Na een beetje protest stemt Mariken toch in en heet dus voortaan Emmeken en samen vertrekken ze naar Antwerpen. Daar wonen ze zes jaar boven een herberg (In Den Gulden Boom) waar veel “zondaars”(drinkebroers, zwendelaars enz.) komen. Door toedoen van Moenen wordt er bijna iedere dag wel eentje vermoord. Na zeven jaar wil Emmeken weer eens terug naar haar oom om te zien hoe het met hem gaat. Moenen geeft hier toestemming voor en ze gaan op weg naar Nijmegen. Daar komen ze aan tijdens de Maria-processie en Emmeken wil graag het wagenspel van Masscheroen zien. Na lang aandringen mag dat. Toen ze naar dit spel keek en luisterde kreeg ze berouw van haar zondige leven en wil ze boetedoening doen. Moenen merkt dit en tilt haar hoog mee de lucht in. Hierna smijt hij haar naar beneden. Haar oom ziet dit en gaat kijken wie er van zo hoog naar beneden is gevallen. Tot zijn schrik ziet hij dat het zijn nicht Mariken is. Mariken vertelt van haar zondige leven en Gijsbrecht neemt haar achtereenvolgens mee naar geleerde priesters in Nijmegen, de bisschop van Keulen en de paus in Rome. De laatste wil haar absolutie geven als ze boetedoening heeft gedaan. Mariken krijgt ijzeren kettingen om haar hals en om haar armen. Pas als de ringen versleten zijn of er vanzelf afvallen, zijn haar zonden haar vergeven. Mariken gaat hierna naar het klooster voor bekeerde zondaressen in Maastricht, waar ze non wordt en een uiterst vroom leven leidt. Op een dag wordt ze wakker en liggen de kettingen naast haar; God heeft haar vergeven.

e. Genre: Mirakelspel.

f. Thema:

In Mariken van Nieumeghen komt ook het Faust-thema voor. Het verkopen van je ziel aan de duivel.

Het thema van dit boek is, dat ongeacht de grootte van je zonden, God je kan vergeven als je berouw toont. ‘Luister naar mijn uitspraak. Het zou mij spijten en het zou ook zeker betreurenswaardig zijn als er iemand verloren ging als het vermeden zou kunnen worden. Ook God zou dat liever niet laten tot ze versleten zijn of tot ze vanzelf afvallen dan zullen haar zonden geheel betreuren. Kijk, hier zijn drie ijzeren ringen. De grootste moet u om haar hals bevestigen, de andere om haar armen, flink stevig en strak. Die ringen moet ze net zo lang dragen tot dat ze er vanzelf afgaan, pas dan is haar vergiffenis geschonken.’ Op deze manier werd Mariken haar zonden vergeven dat ze ongeveer zeven jaar met de duivel heeft gewoond en hem gehoorzaamd. Haar ringen werden na meer dan 25 jaar door engel Gabriël eraf gehaald. Het goede wint van het kwade. 

g. Mariken voldoet aan enkele kenmerken die haar typisch middeleeuws maken namelijk:
- Ze is in een dialect geschreven
- Er zijn meerdere malen dingen aan het verhaal toegevoegd, naargelang de situatie dat vereiste
- God en heiligen spelen een zeer belangrijke rol
- Er zijn veel beschrijvingen in opgenomen, waardoor het aantrekkelijk werd voor het volk
- Er is veel met symboliek gewerkt